Zeka, uzun yıllar boyunca insanlık için gizemini koruyan en önemli şeylerden biriydi. Fakat gelişen teknolojiyle ve yapılan deney ve gözlemlerle bilim insanları zekayı farklı açılardan açıklamaya çalışmışlardır. O kişilerden biri de Harvard Üniversitesi’nde bilimsel çalışmalar yapan Amerikan psikolog Howard Gardner’dır. Gardner, zekaya dair çoklu zeka adını verdiği bir kuram oluşturmuştur. Bu 8 alt kategori insanın sahip olduğu zekasını hangi alanlarda daha etkin kullanabildiğine göre oluşturulmuştur.
Gardner’ın Çoklu Zeka Kuramındaki Zeka Boyutları
1) Uzamsal(Görsel) Zeka
Uzamsal zeka, görsellikle ve zihinde canlandırmayla ilgili olan zeka türüdür. İnsan doğduğundan beri görme duyusu aktif olduğundan zihinsel olarak ilk gelişim alanlarından biri olduğundan bahsedilmektedir. Görülen şeyleri hafızaya alma, sözlü şeyleri ise zihinde canlandırma, boyutlandırma ve görsel tasarımlar kurgulama uzamsal-görsel zeka becerilerindendir.
2) Kinestetik(Bedensel) Zeka
Kinestetik zeka, beyin beden koordinasyonuyla ve nesneleri ustaca kullanma becerisi ile ilgilidir. Bedensel-kinestetik zekaya sahip kişiler; yüksek zihin-beden koordinasyonu sayesinde fiziksel performans gerektiren işlerde başarılı olurlar. Özellikle spor, dans, akrobasi gibi alanlarda öne çıkabilirler.
3) Müziksel(Ritmik) Zeka
Müzikal zeka; müzikal kalıplar, beste oluşturma, müzik performansı sergileme gibi becerileri ifade eder. Bu zekaya sahip kişiler müzik enstrümanı çalmada, şarkı sözü yazmada veya orkestra yönetmede başarılı olabilirler.
4) Sözel(Dilsel) Zeka
Sözel-dilsel zekaya sahip insanlar; dilleri, dilbilgisi yapılarını, mecaz cümleleri anlamanın yanı sıra, istedikleri anlamları etkili bir şekilde iletme yeteneğine sahip olabilmektedirler. Komedyenlik gibi mizahi şeylerde başarılı olabilirler.
5) İçsel Zeka
İçsel zeka; kişinin kendi duygu ve düşüncelerini, psikolojik durumlarını, benliklerini anlama ve değerlendirme becerisi olarak tanımlanabilmektedir. Bu bireyler kendilerini anlayıp hayatlarını planlayıp yönlendirirler.
6) Sosyal Zeka
Sosyal zeka; diğer insanların isteklerini, motivasyonlarını ve hayallerini anlama ve diğer kişilerle etkili şekilde iletişim halinde olma kapasitesidir. Bu tür zekaya sahip olan kişiler; iletişim kurmada iyi, anlayışı yüksek ve lider özellikli olabilirler.
7) Matematiksel(Mantıksal) Zeka
Mantıksal-matematiksel zeka; akıl yürütme, denklem çözme veya eleştirel düşünce ile problem çözmedeki güçlü yeteneği ifade eder. Bu kişiler problemleri sayılar ya da mantık yoluyla gerçekleri kullanarak çözerler.
8) Doğasal Zeka
Doğasal zeka, doğayı okuma ve anlama yeteneğinin olduğu zeka türüdür. Bu kişiler; doğada zaman geçirmeyi severler, hayvanlarla kolayca iletişim kurarlar, bitki yetiştirmede başarılıdırlar. Gardner'a göre bu zeka türüne sahip bireyler doğa ile daha uyumludur ve beslenme, çevreyi keşfetme ve diğer türler hakkında bilgi edinmeyle ilgilenirler.